Acne

Acne Vulgaris of jeugdpuistjes zijn kleine ontstekingen van de huid in en rondom de talgklieren. Door invloed van hormonen kan de huid veranderingen ondergaan. Acne kan verschillen van een enkel jeugdpuistje tot uitgebreide huidaandoening. In de puberteit nemen bepaalde hormonen toe en stimuleren de talgklieren om meer huidsmeer aan te maken. Acne kan ontstaan door uitwendige middelen die de talgklieren verstopt laten raken. Gezond voedsel ondersteunt een schone huid.

Wat is acne?

Acne vulgaris zijn kleine ontstekingen van de huid in en rondom de talgklieren. Acne wordt vaak jeugdpuistjes genoemd.

In de puberteit krijgt iedereen in min of meerdere mate acne. De huid ondergaat, door de invloed van hormonen, veranderingen. Bij de een zijn het niet meer dan een paar mee-eters en/of puistjes, bij de ander kan het een uitgebreide huidaandoening worden die veel psychische problemen kan geven. Acne kan zelfs het dagelijks plezier verpesten.

Bij sommigen kan acne na de puberteit nog blijven bestaan. De puistjes zitten vooral in het gezicht, maar kunnen eveneens op borst en rug zitten.

Bij mensen die er veel last van hebben en bij wie de ontstekingen heviger zijn, ontstaan onderhuidse knobbels of cysten (met talg gevulde holtes) die na genezing lelijke littekens kunnen achterlaten. In ernstige gevallen zijn er abcessen (met pus gevulde holtes) en fistels (onnatuurlijk kanaal tussen twee lichaamsholten of de huid) die lang kunnen blijven bestaan.

Waardoor wordt acne veroorzaakt?

De hoeveelheid hormonen in het lichaam neemt toe tijdens de puberteit, zowel van mannelijke hormonen (androgenen) als van vrouwelijke hormonen (oestrogenen, progestagenen). Vooral de mannelijke hormonen, bij jongens en meisjes, stimuleren de talgklieren meer huidsmeer aan te maken. De vrouwelijke hormonen gaan het maken van talg juist tegen, daarom hebben jongens vaak meer last van acne dan meisjes.

Het is niet de hoeveelheid hormonen die het lichaam aanmaakt, maar de verhouding tussen de hormonen en de verhoogde gevoeligheid van de talgkliertjes voor de mannelijke hormonen, zorgen er voor dat acne zich ontwikkelt. Door mannelijke hormonen (androgenen) worden de talgklieren groter en produceren zij meer dikkere talg (huidsmeer). De talgkanalen kunnen hierdoor verstopt raken door een prop van talg. In de talgklieren bevinden zich bacteriën, die de talg omzetten in vetzuren. Door de opgehoopte talg en de irriterende vrije vetzuren zet de verstopte talgklier en het talgkanaal steeds verder uit en scheurt uiteindelijk open. De irriterende stoffen komen in de omliggende huid terecht en veroorzaken een ontsteking. Hierdoor ontstaat acne.

Vormen van acne:

  • acne vulgaris: dit is de gewone vorm van acne. Er zijn mee-eters, rode bultjes (papels) en puistjes zichtbaar. De puistjes zitten vooral in het gezicht, soms een paar op de borst en de rug.
  • Acne conglobata: is een ernstige vorm van acne, die vooral bij jongens en mannen voorkomt en vaak lang na het twintigste jaar blijft bestaan. De ontstekingen zijn veel heviger dan bij de gewone acne. De schouders, de rug en de borst zijn over het algemeen erger aangedaan dan het gezicht. Opvallend zijn de dubbelcomedonen (mee-eters) en de grote onderhuidse knobbels en abcessen (met pus gevulde holtes).  Deze ontstekingen genezen uiteindelijk wel maar laten vaak ontsierende littekens achter. Deze vorm van acne blijft vaak tot lang na het twintigste levensjaar bestaan.
  • Acne excoriée: veel jonge meiden met geringe acne, kunnen zo geobsedeerd raken door de huidaandoening, dat iedere pukkel wordt opengekrabd of uitgeknepen, waardoor de ontsteking alleen maar erger wordt en er littekens ontstaan.
  • hidradenitis suppurativa: Soms komt acne voor op ongewone plaatsen, zoals in de oksels, de liezen en op de billen. Deze vorm van acne komt meestal voor na het twintigste levensjaar.

Acne, littekens en donkere verkleuringen

Littekens en donkere verkleuringen kunnen bij elke vorm van acne ontstaan. Ze worden vooral veroorzaakt door de ernstigere vormen van acne. Littekens zijn door het lichaam aangemaakte bindweefselgebieden die schade aan de huid herstellen.

Acne en leeftijd

Acne is een huidziekte die 8 tot 12 jaar kan duren waarna deze uit zichzelf weer verdwijnt. Meestal verdwijnt het voor het 25ste jaar. Soms blijft de aandoening bestaan tot op oudere leeftijd. Zo’n drie procent van de jongeren die te maken krijgt met acne, zal er als volwassene nog steeds last van hebben. Als bij de acne littekens ontstaan, kan het zijn dat deze op latere leeftijd nog zichtbaar zijn.

Mee-eters

Een mee-eter (comedo) is een verstopt talgkliertje in de huid. In de uitgang van de talgklier zit dan een prop huidcellen samen met talg. Er zijn open ofwel zwarte mee-eters, met een grijs-zwarte prop, en gesloten ofwel witte mee-eters, met een wit puntje. De witte mee-eters zijn de meer onderhuids gelegen mee-eters. Als een witte mee-eter ontstoken raakt door een infectie met een bacterie (Propionibacterium acnes), krijgt de mee-eter een geel puntje en wordt het een puistje.

De zwarte open mee-eters zijn de oppervlakkige mee-eters die aan de zwarte puntjes kunnen worden herkend.

Het zwarte puntje is geen vuil, maar wordt veroorzaakt door melanine, een kleurstof die het lichaam zelf aanmaakt. Zwarte mee-eters worden zelden of nooit puistjes en zullen in principe nooit ontsteken.

Puistjes

Puistjes zijn ontstoken talgkliertjes. Zowel het puistje als de huid eromheen is dan duidelijk rood (erytheem). Bacteriën die zich in de talgklier bevinden zetten talg om in irriterende stoffen (vrije vetzuren) en zorgen daardoor voor puistjes. Er zijn puistjes die valk onder het oppervlak van de huid liggen. Hierbij is dat een wit kopje zichtbaar (pus). Er zijn ook onderhuidse puistjes (infiltraten). Dit zijn pijnlijke rode ontstoken bulten, die spontaan kunnen ontstaan maar ook kunnen worden veroorzaakt door het uitknijpen van een puistje. Door de druk die op de wand van de talgklier wordt uitgeoefend kan deze scheuren, waardoor de talg en vrije vetzuren uit de klier in de omliggende huid terechtkomen. Dit kan leiden tot een flinke pijnlijke ontsteking van de huid.

Acne en besmetting

De bacteriën die bij acne een rol spelen, worden niet van de ene persoon op de andere overgedragen; zij bevinden zich al op de huid van ieder mens. Acne is dus niet besmettelijk; ook niet als er puistjes met gele puskoppen zijn ontstaan.

Acne en erfelijkheid

Als beide ouders of een van beide ouders ernstige acne heeft gehad, hebben kinderen meer kans om ook acne te krijgen. Verder is acne niet erfelijk. Daarnaast zijn er wel een paar erfelijke aandoeningen waarbij acne deel uitmaakt van het ziektebeeld. Voorbeelden hiervan zijn: afwijkende chromosomen (XYY-chromosoom) en het polycysteusovariumsyndroom.

Acne en Geneesmiddelen

Tal van geneesmiddelen kunnen acne veroorzaken of verergeren. Vooral bij acne die plotseling optreedt, op een ongewone plaats of op oudere leeftijd kunnen geneesmiddelen een rol spelen. Tot deze geneesmiddelen behoren bijvoorbeeld het overmatig gebruik van androgenen of anabole steroïden (bijvoorbeeld door bodybuilders) en corticosteroïden.

Acne en uitwendige middelen

Sommige vormen van acne ontstaan door uitwendige factoren. Bijvoorbeeld stoffen die een verstopping van de talgklier veroorzaken, zoals cosmetica.

Oliehoudende of chloorhoudende produkten in bepaalde beroepen en industrieën kunnen acne of acne achtige klachten teweegbrengen. Zo kan bijvoorbeeld blootstelling aan dioxine een sterk op acne lijkend beeld geven. Deze vorm van acne wordt ook wel contactacne genoemd.

Drukken en wrijven over de huid kunnen bestaande acne verergeren. Voorbeelden hiervan zijn acne onder de kinrand van een helm en op het voorhoofd onder een voorhoofdsband.

Hormonale schommelingen

Hormonale stoornissen kunnen acne veroorzaken en bestaande acne verergeren. Dat komt vooral voor bij het polycysteusovariumsyndroom, een aandoening waarbij de eierstokken (ovaria) van de vrouw te groot zijn en te veel mannelijk hormoon (androgenen) aanmaken. Als er naast acne geen last is van onregelmatige menstruatie en overbeharing, dan is er geen sprake van het polycysteusovariumsyndroom.

Dat acne een hormoongevoelige aandoening is, blijkt uit het feit dat bij sommige vrouwen ongeveer een week voor de menstruatie meer last krijgen van de acne en dat acne kan verergeren tijdens de zwangerschap. Een klein percentage vrouwen kan na het 20-25e jaar last blijven houden van acne. Deze vorm van acne (acne tarda) kan gepaard gaan met overbeharing en/of menstruatiestoornissen.

Acne en zonlicht

Bij ongeveer 20% van de mensen kan de zon mede de oorzaak zijn van het ontstaan van acne of het verergeren hiervan. Vooral bij vochtige warmte zoals in de tropen. Bij de meeste mensen die last hebben van acne verbetert de huid als ze in de zon komen. Vooral acne die op de rug en de borst zit, verbetert onder invloed van de zon. De belangrijkste reden waarom acne door de zon vermindert, dat de roodheid minder zichtbaar is. Een te intensieve blootstelling aan zonlicht of aan kunstmatige UV-bronnen wordt overigens afgeraden.

Acne en Stress, alcohol, roken

Spanningen of stress kunnen acne niet verergeren. Het lijkt eerder andersom te zijn: een ernstige acne kan aanzienlijke psychische spanningen veroorzaken. Verder is er geen wetenschappelijk bewijs dat er een relatie bestaat tussen roken, alcohol en acne.

Acne en diagnose

Acne is over het algemeen gemakkelijk te herkennen door de huisarts. De aanwezigheid van comedonen (mee-eters) maakt de diagnose zeer waarschijnlijk. Aanvullend onderzoek is vrijwel nooit nodig. Acne wordt vaak op basis van het aantal puistjes en de uitbreiding ingedeeld als mild, matig of ernstig. De aanwezigheid van littekens speelt mee in het beoordelen van de ernst van de acne.

Behandeling van acne

De ernst van de aandoening, de klachten, het optreden van littekenvorming, maar ook leeftijd en geslacht, bepalen met welk geneesmiddel zal worden gestart. Bij mensen met littekenvorming moet acne zo snel mogelijk behandeld worden om te voorkomen dat er nog meer littekens ontstaan. Meestal wordt begonnen met lokale middelen, zoals crèmes en lotions die direct op de huid worden voorgeschreven. Bij de lichte vormen van acne is dit vaak al voldoende. Als dit onvoldoende helpt, volgt daarna behandeling met antibiotica. Dit kan door middel van een plaatselijke ‘antibioticakuur’ waarbij de antibiotica als crème op de huid wordt aangebracht.

De antibiotica die voor acne worden gegeven, hebben een aantal bijwerkingen, zoals maag- en darmklachten (door verstoring van het evenwicht van de darmflora), een vaginale schimmelinfectie (candidiasis) bij vrouwen (door verstoring van het evenwicht van de vaginaflora), overgevoeligheid voor zonlicht en donkere verkleuringen (hyperpigmentatie) van huid, slijmvliezen en tanden. Dat gebeurt vooral bij mensen die een hoge dosis ontvangen of bij lange behandelduur (langer dan maanden).

De behandeling van acne heeft altijd even tijd nodig om zijn volledige werking te behalen. Vaak duurt het één tot drie maanden voordat een bevredigend resultaat is bereikt. De meeste mensen met acne hebben last van verhoogde talgproductie. Dit is te zien aan een vettig glimmend gezicht. Door de huid ’s ochtend en ‘s avonds te reinigen met lauw warm water is het teveel aan talg weg te halen. Zelf scrubben van een acne huid met mee-eters is mogelijk, maar bij aanwezigheid van puistjes is dit af te raden. Overmatig wassen met water en zeep heeft geen zin en kan zelfs schadelijk zijn voor de huid. De huid kan beschadigen en er kunnen infecties ontstaan.

Algemene tips voor een schone huid.

  • De acne huid schoonhouden. Make-up sluit de poriën af, waardoor de huid weinig zuurstof krijgt. Als er make-up gebruikt wordt, dient de acnehuid elke dag gereinigd te worden.. Vooral ’s avonds, wanneer de huid het meest vervuild is.
  • Voldoende slaap ondersteunt het herstel van de huid. Acht uur per nacht heeft het lichaam nodig om bij te komen van invloeden van buitenaf, zoals bacteriën, uitlaatgassen, maar ook stress.

Acne en genezing

Hoewel de behandelingsmogelijkheden voor acne de laatste jaren wel zijn toegenomen, blijft acne een aandoening die chronisch lijkt. Zelfs de lichtere vormen van acne vereisen vaak langdurige aandacht. Acne wordt vroeg of laat vanzelf minder. De behandeling die voor acne ingezet wordt, is afhankelijk van de ernst van de aandoening, van het type acne, het huidtype, leeftijd en geslacht.

Lokale geneesmiddelen

De meeste lokale geneesmiddelen (crème, lotion) gaan de versterkte verhoorning van de afvoergang tegen. Deze middelen worden toegepast in een crème, gel of lotion. Deze zorgen ervoor dat de huid afschilfert, zodat de talg die de poriën verstopt gemakkelijk naar buiten kan. Het ontstaan van mee-eters wordt hierdoor tegengegaan. Daarnaast remmen deze acnemiddelen bacteriegroei. Bij lichte vormen van acne kan hiermee worden volstaan. Als de ontstekingen iets uitgebreider zijn kunnen locale antibiotica hieraan worden toegevoegd. Bijwerkingen zijn lokaal en mild van aard en variëren van een branderig gevoel tot een droge, rode huid. Een hydraterende crème (moisturizer) kan daarbij soms uitkomst bieden.

Acne en voeding

Er zijn aanwijzingen dat melk en melkproducten acne zouden kunnen verergeren. Er wordt beweerd dat vermijden hiervan zal mogelijk tot verbetering kan leiden. Omdat op dit moment het wetenschappelijk bewijs hiervoor ontbreekt, worden mensen met acne niet geadviseerd bepaalde voedingsstoffen te mijden.

Volgens enkele gepubliceerde studies, zijn melk en graanproducten of andere koolhydraten met een hoge glycemische index niet gunstig voor de acne huid. Dat wil zeggen, voeding en dranken waarvan de bloedsuikerspiegel snel omhoog gaat. Daaronder vallen alle frisdranken, energy drinks, vruchtensappen en zelfs VitaminWater (bevat per fles 8 suikerklontjes en een minimale hoeveelheid vitamines). Wetenschappelijk bewijs is er echter niet.