Immuunsysteem

Het immuunsysteem heeft de belangrijke functie om het lichaam te beschermen tegen indringers. Deze kunnen van buitenaf komen en kunnen veranderde eigen lichaamscellen zijn. Het immuunsysteem is een ingenieus systeem dat uiterst complexe processen kan uitvoeren.

De darmen zijn verantwoordelijk voor 70 tot 80% van de afweercapaciteit van het immuunsysteem. Een gezond immuunsysteem is in staat onderscheid te maken tussen lichaamseigen en lichaamsvreemde stoffen. Het immuunsysteem is de politie van het lichaam.

Beschermen en verdedigen

Virussen, bacteriën en parasieten worden gedetecteerd door het immuunsysteem. Het immuunsysteem is in staat met uiterste nauwkeurigheid indringers op te sporen. Eveneens worden lichaamsvreemde stoffen (o.a. vuil, gif) en veranderde lichaamscellen (o.a. kankercellen) door het immuunsysteem gezien als indringers. Het immuunsysteem is een opsporingsdienst van schadelijke invloeden voor het lichaam. Deze invloeden worden met dodelijke precisie opgespoord, uitgeschakeld en afgevoerd. Elke negatief gezinde indringer wordt door het immuunsysteem aangevallen. Een proces dat continu in het lichaam gaande is. Een minder goed functionerend immuunsysteem wordt vaak ‘verlaagde weerstand’ genoemd.

Waar zit het immuunsysteem

Het immuunsysteem is verspreid over het hele lichaam. Om het lichaam optimaal te kunnen beschermen mogen er geen gaten in het systeem zitten. Het immuunsysteem bestaat uit een eerste en een tweede afweer barrière. Van huid tot in de kleinste delen van het lichaam is het immuunsysteem aktief.

Het grootste gedeelte van het immuunsysteem zit in de darmen. Het darmoppervlak heeft door de darmvlokken (uitstulpingen in de darmwand) een oppervlak ter grootte van een voetbalveld. De darmflora zorgt voor een beschermende slijmlaag in de darmen. Er is een nauwe samenwerking tussen de darmflora en de immuuncellen van het immuunsysteem.

Eerste afweer barrière van het immuunsysteem

De eerste verdediging door het immuunsysteem tegen het binnendringen van schimmels, virussen, schadelijke bacteriën, gifstoffen en andere lichaamsvreemde stoffen wordt gevormd door ‘de huid’. De inwendige gedeeltes of holtes van het lichaam die te maken hebben met direct contact met binnendringende elementen behoren ook tot de eerste afweer.

De eerste verdediging door het immuunsysteem worden gevormd door de inwendige gedeeltes:

• luchtwegen
• mond
• tong
• slokdarmwand
• maagwand
• darmwand
• geslachtsorganen

Alle contact oppervlaktes worden beschermd door een laag dekweefsel, epitheel genaamd. Elke dekweefsellaag heeft zijn specifieke functie.

Er is een aantal “fysieke reacties” die gerekend worden tot de eerstelijns afweer (van het immuunsysteem), zoals

• niezen
• hoesten
• huilen
• braken
• plassen

Tweede afweer barrière van het immuunsysteem

De tweede verdedingslijn van het immuunsysteem komt voor in bloed, weefselvloeistoffen en lymfevaten. In het bloed houden diverse types witte bloedlichaampjes zich bezig met schadelijke indringers. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in twee immuunsysteem werkers: omsluitende bloedlichaampjes en scannende bloedlichaampjes. Beide immuunsysteem werkers zijn er op uit om deze ziekmakende indringers uit te schakelen. Er zijn soortgelijke elementen te vinden in de huid en in de slijmvliezen.

Aangeboren en verworven immuunsysteem

Het aangeboren en verworven immuunsysteem zijn twee delen van het immuunsysteem die intensief met elkaar samenwerken. Direct nadat een indringer door het immuunsysteem gedetecteerd is, wordt het type immuunrespons dat nodig is ingeschakeld. Het is afhankelijk van het soort micro-organisme of het aangeboren immuunsysteem of het aanpassings immuunsysteem wordt ingezet. Deze delen van het immuunsysteem zijn beide primair gericht infecties te bestrijden en het herkennen van het type indringer. De verschillen van deze delen van het immuunsysteem zitten in de manier waarop de indringende micro-organismen herkend worden.

Aangeboren immuunsysteem

Het aangeboren immuunsysteem is direct werkzaam. Dit deel van het immuunsysteem werkt met patroonherkenning, zal direct ter plaatse in actie komen bij voor het lichaam schadelijke indringers. Het zijn o.a. killercellen die de vijand uitschakelen.

Verworven (aanpassings) immuunsysteem

Dit aspect van het immuunsysteem heeft als bijzondere eigenschap dat na overleving van de eerste besmetting door een ziekteverwekker, we meestal immuun raken voor deze zelfde ziekteverwekker. Daarom wordt dit ook wel het specifieke immuunsysteem genoemd.

Immuunsysteem in samenwerking met darmenbacteriën en andere systemen

Een van de functies van bepaalde darmbacteriën is de training van het immuunsysteem. Bacteriën aktiveren afweercellen in het darmslijmvlies, zodat er afweerstoffen aangemaakt worden. Deze vorm van samenwerking met en stimulering van het immuunsysteem vindt eveneens plaats in andere vitale systemen in het lichaam.

Stimulering van het immuunsysteem vindt plaats in onderstaande delen van het lichaam:

• huid
• luchtwegen
• mond via speekselklieren
• interne klieren – o.a. borstklieren bij vrouwen
• slokdarmwand
• maagwand – maagslijmvlies
• darmwand – darmslijmvlies
• lymfesysteem
• bloedsysteem
• geslachtsorganen

De bacteriën van een uitgebalanceerde darmflora hebben een hele reeks belangrijke taken die dienen voor zowel de bescherming als de stabiliteit van niet alleen het organisme, maar ook van de spijsvertering. Het immuunsysteem is gebaad bij een uitgebalanceerde darmflora.

Relatie tussen darmflora en immuunsysteem

Lange tijd beschouwde men het maag-darmkanaal als een orgaan dat alleen diende voor het opnemen van voedingsstoffen  verwerking en resorptie van deze; en werd niet in direct verband gebracht met het immuunsysteem. Intussen is het bekend dat het darmstelsel verantwoordelijk is voor 70-80% van de afweercapaciteit van het menselijk immuunsysteem. Het darmstelsel is het belangrijkste afweerorgaan van het lichaam. De immunologische capaciteit van het darmstelsel wordt bepaald door de darmflora in samenspel met een goed functionerende darmwand. Er is een directe relatie tussen darmflora en het immuunsysteem.

Darmwand opbouw

De darmwand kan als het binnenoppervlak van het lichaam gezien worden. De darmwand vormt als het ware het grensvlak tussen de binnenwereld van het lichaam en de wereld daarbuiten. Op dit scheidingsvlak vindt net als bij de huid van de mens de confrontatie tussen organisme en omgeving plaats. De darmwand kent vier lagen.

1. Tunica serosa (of adventitia) – de buitenste laag, bestaat uit dun bindweefsel.
2. Tunica muscularis – de spierlaag van de darmwand. In deze laag worden via spiersamentrekkingen de voedselbrei verder getransporteerd. De spiervezels lopen in dwars- en lengterichting.
3. Tunica submucosa – deze laag bestaat uit bindweefsel. In deze laag eindigen de uiterst fijne bloedvaten, lymfevaten en zenuwvertakkingen. Deze verzorgen het darmslijmvlies.
4. Tunica mucosa – de 4e en binnenste laag. Het darmslijmvlies met de darmvlokken; hetgeen het oppervlak van het darmkanaal vergroot van 200 tot 400 m². De oppervlakte van de darmen is veel groter dan de oppervlakte van de huid (ca 1,7 m²). Speciale cellen van het slijmvlies – de bekercellen – scheiden slijm af. Deze slijm vormt een beschermende laag over de dekcellen van het slijmvlies. Het slijmvlies bevat eiwitlichaampjes, de mucinen. Deze dragen eraan bij dat de cellaag van het binnenoppervlak van de darm intact blijft en voor een gezonde doordringbaarheid zorgt. Er kunnen zo geen ongewenste stoffen door deze wand heen dringen.
   Tunica mucosa is een belangrijk deel van het immuunsysteem.

Samenhang tussen immuunsysteem en slijmvlies

Over de tunica mucosa heen komen als een soort film de micro-organismen te liggen. Deze vormen samen het zogenaamde mucosaal immuunsysteem. Dit is het met het slijmvlies gerelateerde immuunsysteem waarin het slijmvlies en de darmflora een intensief onderling interactieproces aangaan. Ze vormen samen het grootste immuunorgaan van het immuunsysteem in het menselijk lichaam.

Doordat de micro-organismen als een film over het darmslijmvlies gaan liggen, bezetten zij de leefruimten in het binnenste van het darmkanaal en op het darmslijmvlies. Zo vormt de darmflora een barrière en verhindert zij dat andere, eventueel ziekmakende bacteriën of schimmels zich in de darm gaan vestigen of de darmwand aanvallen. De darmflora is een essentieel deel van het immuunsysteem.

Door het verbruik van zuurstof en voedingsstoffen en door de leefruimte te bezetten, voorkomt de intacte darmflora dat vreemde bacteriën zich gaan vestigen. De darmflora verdringt ze deze weer uit het darmkanaal. Op de darmwand vindt er voortdurend contact plaats met het immuunsysteem. De immuuncellen van het immuunsysteem die zich in de darmwand bevinden, worden door het voortdurende contact met van buiten opgenomen stoffen en bacteriën geactiveerd. Ze nemen daarbij de erbij behorende informatie over eventuele schadelijke stoffen en ziektekiemen mee. Daardoor kunnen ze precies de juiste antilichaampjes vormen tegen de ziekteverwekker die zich aandient.

De immuuncellen van het immuunsysteem blijven niet in het darmkanaal, maar ze verplaatsen zich via de bloedbaan door het hele lichaam. Bij contact met ziekteverwekkers geven ze hun antilichaampjes af die de infectiekiemen onschadelijk maken. Zo kunnen de immuuncellen het hele organisme van de benodigde afweerstoffen voorzien. Ondanks dat het eerste contact met de ziektekiem in het darmkanaal heeft plaatsgevonden.

Vrienden en vijanden van het immuunsysteem

De mens kan veel invloed uitoefenen op het vitaal functioneren van het immuunsysteem. Het immuunsysteem is voor velen niet tastbaar, daarom wordt de relevantie van dit systeem veelal onderschat. Een gezond functionerend immuunsysteem kan indringers uitschakelen, waardoor veel infecties en ziekte niet kunnen doorzetten. Men kan het lichaam ondersteunen door onderstaande punten in acht te nemen. Ken de vrienden en vijanden van het lichaam. Ondersteun daarmee het immuunsysteem en help zo mee om infecties te verminderen. Een lichaam is een ingenieus systeem dat over een groot herstellend vermogen beschikt. Het is aan de mens dat vermogen de kans te geven om te werken.

Vrienden

Een gezonde levensstijl ondersteunt het immuunsysteem. Vrienden van het immuunsysteem zijn:

• complete voeding met bouw- en brandstoffen
• regelmaat in eetpatroon
• voldoende (zuiver) water drinken
• voldoende dagelijkse beweging
• voldoende zuivere lucht inademen
• ontspanningsmomenten voor stressreductie
• positieve en aktieve levenshouding aannemen
• voldoende en kwalitatief goede nachtrust

Er is een groot aanbod van immuun-versterkers en darmwand beschermers, supplementen die antioxidanten, vitaminen (o.a. vit.C) en kruiden bevatten. De werking ervan is niet wetenschappelijk aangetoond.

Vijanden

Meer dan ooit is het aan de orde om ondermijnende factoren (immuunsysteem verzwakkers) voor het lichaam te kennen. Deze te verminderen, zoniet te vermijden. Negatieve invloeden verzwakken het lichaam en immuunsysteem.

Negatieve invloeden voor het lichaam en daarmee voor het immuunsysteem:

• onvolwaardige, eenzijdige maaltijden
• overmatig gebruik van alcohol, suiker en koolhydraten
• roken
• teveel lichaamsvreemde stoffen in de dagelijkse voeding
• slechte eetgewoonten, o.a. crash diëten
• overbelasting, geestelijk en lichamelijk stress
• te weinig beweging
• overmatige sportactiviteiten
• overmatige stress
• negatieve levenshouding – te veel verzurende gedachtenpatronen
• te korte of slechte nachtrust

Directe vijanden van het immuunsysteem:

• lichaamsvreemde stoffen (gifstoffen, straatvuil etc)
• veranderde lichaamscellen (o.a. kankercellen)
• ongunstige bacteriën
• parasieten (teken, wormen, luizen etc)
• virussen

Verder hebben alle verstoringen van lichamelijke processen invloed op het immuunsysteem.