Obesitas

Obesitas is de term voor te veel opgeslagen vet in het lichaam. De oorzaak van obesitas is net als de aanpak een combinatie van factoren. Het aantal mensen met obesitas neemt de laatste jaren schrikbarend toe met alle gezondheidsrisico’s van dien. De fysieke, sociale en psychologische gevolgen zijn van ernstige aard. Obesitas is een groot maatschappelijke kwestie, waar nog geen oplossing voor gevonden is.

Wat is nou eigenlijk obesitas?

Obesitas is de term voor zwaar overgewicht. Het lichaam slaat energiereserves op in vet; bij obesitas is er een veel te veel aan energiereserves die opgeslagen zijn in lichamelijk vet. Er wordt beweerd dat obesitas, overmatige vetstapeling in het lichaam, een chronische ziekte is. Obesitas vraagt levenslang aandacht. Andere termen die in de maatschappij gebruikt worden om obesitas te duiden zijn: vetzucht, zwaalijvigheid, overgewicht.

Obesitas speelt bij een BMI waarde 30 of meer. De BMI (quetelet index) geeft de verhouding weer tussen lengte en gewicht.

Oorzaken

Obesitas kan diverse oorzaken hebben, die per persoon verschillen. De nadruk van onderzoek ligt bij het ontstaan van obesitas:

  • genetisch bepaalde aanleg voor obesitas
  • teveel eten gedurende de dag, daardoor meer kans voor energiereserves die opgeslagen worden in lichaamsvet
  • eetstoornissen
  • te weinig bewegen
  • zittende levensstijl
  • stress
  • te weinig slaap

Eetgewoonten anno 2013

Laatste 30 jaar zijn de eetgewoonten zeer verslechterd. Fastfood wordt gezien als volledige maaltijd in plaats van een lekkernij die af en toe genomen kan worden. Het aanbod van kant en klare produkten vol met vet, zout en suiker ligt voor het grijpen in de supermarkten. Op zich geen punt, maar bij dagelijks veel en eenzijdige voeding wordt het op den duur een te zware last voor het lichaam.

Veel mensen vinden het ‘normaal’ dat naast natuurlijke ingrediënten veel toevoegingen in eten en drinken zitten.

Toevoegingen in de voeding, drinken en lekkernijen:

  • zout
  • suiker (bijv.: melk, vleeswaren, mayonaise, toast, soep, kant en klaarmaaltijden; zie ook suikerwijzer.nl)
  • glutamaten (stoffen die kunstmatig bereid en aan voedsel toegevoegd worden)
  • witmelen (bijvoorbeeld tarwe in vleeswaren)
  • E-nummers (al of niet schadelijk, al of niet in grote hoeveelheden)

Steeds meer dikke kinderen

Door deze veranderende eetgewoonten, treft men steeds vaker obesitas bij kinderen aan. Het aantal te zware kinderen is de afgelopen 20 jaar verdubbelt en er wordt beweerd dat 1 op de 8 kinderen te kampen hebben met overgewicht.

Gezondheidsrisico’s bij obesitas

Bij extreem overgewicht nemen de gezondheidsrisico’s exponentieel toe. Het is vanzelfsprekend dat naarmate het overgewicht toeneemt de gezondheidsrisico’s bij obesitas groter worden.

Amerika staat voorop met het toenemende aantal ziekten als gevolg van obesitas of bij extreem overgewicht – morbide obesitas. (Men spreekt van morbide obesitas bij 2 x of meer het lichaamsgewicht). De Nederlandse bevolking wordt steeds dikker, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Obesitas bij kinderen is een steeds groter probleem aan het worden. Er wordt gezegd dat obesitas op jonge leeftijd, een groter risico voor dementie op latere leeftijd geeft.

Obesitas is een welvaartziekte die de leversverwachting van mensen verkort. Ziekten die vanuit obesitas kunnen ontstaan zijn:

  • suikerziekte
  • ernstige hart en vaat ziekte (o.a. kransslagader vernauwing)
  • hoge bloeddruk
  • te hoog cholesterol
  • ademhalingstoornissen
  • ernstige gewrichts problemen
  • psychische problemen

Sociale en psychologische beperkingen door obesitas

De fysieke gevolgen die zich uiten in ziekten hebben nogal impact op iemands dagelijkse leven. De sociale en psychologische gevolgen zijn vaak eveneens nadrukkelijk aanwezig.

Gevolgen van obesitas in het dagelijkse leven:

  • Afzondering in het algemeen – mensen met obesitas of morbide obesitas kunnen geïsoleerd raken, omdat ze zich door de maatschappij niet geaccepteerd voelen.
  • Mensen met obesitas schamen zich vaak voor hun lichaam, durven zich niet aan de partner te laten zien.
  • Of gaan zelfs de deur niet meer uit.
  • Obesitas leidt vaak tot beperking in de mobiliteit; morbide obesitas leidt zeker tot beperking van mobiliteit.
  • Grote angsten om te sterven aan de obesitas.
  • Soms gaan mensen met obesitas zich verwaarlozen; ook cosmetisch gezien.
  • Walging van het lichaam – is een vaak gehoorde uitspraak van mensen die aan obesitas lijden.
  • Verlies van zelfcontrole. Eetaanvallen zijn daar een voorbeeld van.
  • Maatschappij ziet de mens met obesitas als lelijk, dom etc.

Lichamelijke klachten bij obesitas

De lichamelijke klachten ten gevolgen van obesitas en daarmee het vet in het lichaam nemen toe naarmate het gewicht toe neemt. Het vet omsluit de organen. Dit heeft effect op elk systeem in het lichaam.

Als men belast is met obesitas is er een complex geheel aan klachten en verstoringen:

  • De hormoonhuishouding wordt beïnvloed.
  • De stofwisseling (of metabolisme) wordt verstoord.
  • Er is een verhoogde kan op hartziekten; obesitas kan plak deposito’s opstapelen in de aderen. Dit kan leiden naar een hartaanval.
  • Massieve gezwollen benen; het bloed kan dan moeilijk terug gaan naar het hart.
  • Ademen gaat moeilijker naarmate er meer extra vet in het lichaam zit. Ook bij de hals waar de luchtpijp doorloopt. Bij het liggen op de rug drukt het vet op de luchtpijp, hetgeen slaap abneu zou kunnen veroorzaken.
  • Effecten van obesitas op de hersenen kunnen op lange duur ontstaan. Dopamine receptoren worden gevuld, dat geeft de persoon een goed gevoel. Eten lijkt geluk te geven.
  • Het zware gewicht moet gedragen worden door de gewrichten. Gedurende lange tijd te zwaar gewicht op bijvoorbeeld knie gewrichten heeft invloed. Alleen al lopen kan daardoor zeer pijnlijk zijn.

Extra vet zit overal, er zijn onderzoeken gedaan die aangeven dat bij obestias een verminderde bloedstroom is in de hersenen.

Het aantal klachten is terug te brengen door gewicht te verliezen. Bij gewichtsverlies zijn genoemde invloeden van obesitas minder aanwezig. Vetverlies betekent dat de druk op de lichaamsfuncties verminderd. Zo valt obesitas te beteugelen.

Fastfood test van Morgan Spurlock

Morgan Spurlock at voor 30 dagen niets anders dan fastfood maaltijden. Hij maakte daar de film ‘Supersize me’ (in 2004) over. Na 30 dagen was zijn gewicht met meer dan 12 kilo toegenomen. Zijn lever werd te vet, cholesterol waarde was aanzienlijk gestegen en zijn lichaamsvet was gestegen van 11% naar 18%. Zo was het risico op hart ziekten voor hem verdubbeld in 30 dagen. Hij voelde zich uitgeput, depressief en had stemmingswisselingen. Zijn sexleven was er niet meer, aldus Spurlock.

Mensen met obesitas kunnen de genoemde lichamelijke en geestelijke reacties herkennen.

Een voorbeeld van hoeveel mensen dagelijks eten bij een fastfood restaurant dat wereldwijd bekend is: Elke dag eten wereldwijd 46 miljoen mensen in dat fastfood restaurant. Om een beeld te vormen hoeveel dat is: In Spanje wonen 46 miljoen mensen.

Verrassend genoeg is er zelfs in de omgeving van ziekenhuizen de mogelijkheid fastfood te kopen en te eten.

Darmen en obesitas

In Nederland zijn wetenschappelijk onderzoeken gaande naar oplossingen voor overgewicht. Een daarvan is het transplanteren van darmbacteriën via faces transplantatie. Klinkt niet smakelijk, maar is wel een serieus onderzoek dat uitgevoerd wordt in het AMC. De onderzoeken hebben betrekking op enterotypes; het onderverdelen van type darmflora bij mensen. Globaal zijn er 3 groepen darmflora. Enterotypes worden geassocieerd met vette eetgewoonten en koolhydraatrijke eetgewoonten. Er worden correlaties gebruikt om de gezondheidstatus tussen mensen aan te wijzen. Is er een gezond type enterotype. Kunnen we gezondheid beinvloeden met enterotype type – voeding, darm bacterie transplantaties.

De afgelopen 20 jaar zijn er studies gedaan naar de werking van probiotica en het optimaliseren van de spijsvertering. Deze studies zijn niet goed genoeg uitgevoerd om wetenschappelijk aan te tonen dat probiotica werkt.

Wist u dat…?

  • 40% van de Nederlandse bevolking overgewicht heeft. 11% daarvan heeft obesitas
  • van de nederlandse jongeren heeft 13% overgewicht – 3% obesitas
  • de totale kosten van zwaar overgewicht komen jaarlijks uit op €2,5 miljard; gezondheidszorg ziekte verzuim uitkeringslasten etc.
  • jaarlijks veroorzaakt zwaar overgewicht 40.000 nieuwe gevallen van hart- en vaatziekten
  • verenigde Staten van Amerika – de koploper – maar liefst 35,7% van de hele bevolking morbide obesitas heeft

Obesitas in andere werelddelen

Tussen 1990 en 2001 is het aantal mensen met obesitas met ruim 60% gestegen. Deze trend gaat wereldwijd door. De eetgewoonten tendens in de periode van 1971 tot 2000 is dat zowel de energieinname als de (verzadigde) vetten in de dagelijkse maaltijden significant zijn afgenomen. De koolhydraten inname is in die periode gestegen. De massa eet tegenwoordig meer koolhydraten en minder vetten en proteïnen; aldus de NHANES studie. Schatting volgens het NHANES rapport is dat in 2015 75% van de volwassenen overgewicht en obesitas heeft; 41% daarvan zou dan obesitas hebben.

NHANES rapport: http://epirev.oxfordjournals.org/content/29/1/6.full.pdf+htm

Onderzoek

In meerdere onderzoeken komt naar voren, dat wanneer mensen graanproducten inname verminderen, de vetzuren en cholesterol zich verbeteren. Het gewicht verbetert door de lagere calorie-inname en tevens is geconstateerd dat het een gunstig effect heeft op de hypothalamus. Deze wordt weer gevoelig voor leptine (een hormoon dat invloed heeft in de regulatie van het lichaamsgewicht).

Leptine werkt als een boodschapper in het feedbackmechanisme voor het lichamelijke vetreserve naar de hersenen. Daar vindt o.a. de afgifte van hormonen van een eetluststimulerende neuropeptide plaats.

De leptinewaarden in het bloed wordt voornamelijk bepaald door de hoeveelheid lichaamsvet. Deze zijn hoger bij mensen met obesitas dan mensen zonder obesitas. Onderzoeken zijn nog gaande om de mechanismen van gewichtsregulatie duidelijker te krijgen. Hopeling geven deze onderzoeken op lange termijn oplossingen die ingezet kunnen worden voor behandeling van overgewicht en obesitas.

Eten is om te leven, leef niet om te eten!

Gecombineerde leefstijl interventies kunnen verlichting brengen in gezondheidsrisico’s. Het doel is voedings- en leefgewoonten blijvend te veranderen en zo de gevolgen van obesitas verminderen. Mensen met obesitas of morbide obesitas kunnen hulp en begeleiding inschakelen via meerdere instanties in Nederland.

Obesitas verminderen door:

  • gewichtverliezen op een verantwoorde manier
  • voldoende dagelijkse beweging
  • het kernprobleem aanpakken – waarom wordt de persoon dik
  • frequente begeleiding inschakelen. Dit is vaak nodig bij mensen met obesitas
  • deskundige hulp en begeleiding inschakelen

BMI

Om een schatting te maken van de hoeveelheid lichaams vet is er de Body Mass Index. BMI meting onderscheidt vet niet van vetvrije massa en is daarmee niet toereikend als betrouware lichaamsvet-meting. BMI waarde geeft niet de volledige diagnose, maar is wel de meest toegepaste methode.

De vet-‘verdeling’ binnen in het lichaam wordt niet bij deze meting meegenomen. Het relatieve gewicht van spieren en botten aan het gemeten lichaamsgewicht wordt niet in de berekening meegenomen. De meting bij een persoon met veel spieren heeft een zwaarder spierstelsel als iemand met zeer weinig ontwikkelde spieren. De uitslag van een BMI meting is in deze situatie vertekend.

BMI berekening:

De formule om de BMI waarde te berekenen gaat als volgt:

BMI = het lichaamsgewicht (in kg) gedeeld door de lichaamslengte (in m) in het kwadraad

lichaamsgewicht (in kg)                                                    80 kg

—————————–  =  BMI                               ——————- =   BMI 27,68

lengte x lengte  (in m)                                              1,70  x  1,70

Personen van 20 jaar of ouder die een BMI hebben van 30 of meer heeft, volgens deze Index, obesitas. Bij een BMI waarde van 50 of meer wordt onder de morbide obesitas lijders geschaald.

Andere meetmethoden voor overgewicht bepaling

Naast BMI meting in te zetten als methode om obesitas te meten kunnen metingen uitgevoerd worden naar tailleomtrek of een huidplooimeting. De huidplooimeting meet de dikte van de onderhuidse vetlaag. Daarnaast is er de buikvet meetmethode.

Te veel buikvet is gevaarlijker dan lichaamsvet dat verdeeld is over het gehele lichaam. Bij metingen om de gevaren voor de gezondheid in kaart te brengen, dient eveneens de buikomvang gemeten te worden.

http://www.convenantgezondgewicht.nl/download/18/stand_van_zaken_na_jaar_pon.pdf

http://www.convenantgezondgewicht.nl